ΜΕΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Οι μεταστάσεις στον εγκέφαλο προκύπτουν όταν τα καρκινικά κύτταρα εξαπλωθούν από την αρχική τους θέση, στον εγκέφαλο. Οποιοσδήποτε καρκίνος μπορεί να εξαπλωθεί στον εγκέφαλο, αλλά οι τύποι που είναι πιθανότερο να προκαλέσουν εγκεφαλικές μεταστάσεις είναι οι πνεύμονες, ο μαστός, το παχύ έντερο, τα νεφρά και το μελάνωμα.

Οι μεταστάσεις του εγκεφάλου ή αλλιώς οι δευτεροπαθείς όγκοι του εγκεφάλου, εμφανίζονται σε ποσοστό 10 έως 30% των ενηλίκων με καρκίνο. Καθώς οι μεταστατικοί όγκοι του εγκεφάλου αναπτύσσονται, δημιουργούν πίεση και αλλάζουν τη λειτουργία του περιβάλλοντος εγκεφαλικού ιστού προκαλώντας ερεθισμό και οίδημα. Οι μεταστάσεις του εγκεφάλου μπορούν να προκαλέσουν πολλά συμπτώματα.

Η θεραπεία για άτομα με καρκίνο που έχει εξαπλωθεί στον εγκέφαλο, είναι συχνά η χειρουργική επέμβαση / αφαίρεση, η ακτινοθεραπεία ή και τα δύο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η χημειοθεραπεία και η ανοσοθεραπεία είναι επίσης χρήσιμες. Η θεραπεία επικεντρώνεται συχνά στη μείωση του πόνου και των συμπτωμάτων που προκύπτουν από τον καρκίνο.

Μεταστάσεις: συμπτώματα

Τα συμπτώματα των μεταστατικών όγκων του εγκεφάλου, ποικίλουν ανάλογα με το μέγεθος, τον αριθμό, τη θέση και το ρυθμό ανάπτυξης.

Τα συμπτώματα των εγκεφαλικών μεταστάσεων περιλαμβάνουν συνήθως:

• Κεφαλαλγία, μερικές φορές συνοδευόμενη από εμετό ή ναυτία
• Διανοητικές αλλαγές, όπως η αύξηση των προβλημάτων μνήμης
• Επιληπτικές κρίσεις
• Ζάλη
• Αστάθεια

Μεταστάσεις: αιτίες

Οι μεταστάσεις του εγκεφάλου συμβαίνουν όταν τα καρκινικά κύτταρα μετακινούνται μέσω της κυκλοφορίας του αίματος ή του λεμφικού συστήματος, από τον αρχικό όγκο και εξαπλώνονται (μεθίστανται) στον εγκέφαλο, όπου αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται. Ο μεταστατικός καρκίνος που εξαπλώνεται από την αρχική του θέση, είναι γνωστός με το όνομα του πρωτοπαθούς καρκίνου. Για παράδειγμα, ο καρκίνος που έχει εξαπλωθεί από το μαστό στον εγκέφαλο, καλείται μεταστατικός καρκίνος του μαστού κι όχι καρκίνος του εγκεφάλου.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες σχετικά με το τι προκαλεί τη διάδοση ορισμένων μορφών καρκίνου και για ποιο λόγο κάποιοι καρκίνοι μεθίστανται στον εγκέφαλο. Οι μεταστάσεις του εγκεφάλου από τον καρκίνο του πνεύμονα, εμφανίζονται σχετικά νωρίς στην πορεία της νόσου, ενώ εκείνοι που προέρχονται από καρκίνο του μαστού εμφανίζονται συνήθως πιο αργά στην πορεία της εξέλιξης της νόσου.

Μεταστάσεις : παράγοντες κινδύνου

Οποιοσδήποτε τύπος καρκίνου δυνητικά μπορεί να εξαπλωθεί στον εγκέφαλο, αλλά η ύπαρξη ενός από τους παρακάτω τύπους καρκίνου, ενέχει αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικών μεταστάσεων:

• Καρκίνος του πνεύμονα
• Καρκίνος του μαστού
• Καρκίνος του παχέος εντέρου
• Καρκίνος νεφρών
• Μελάνωμα

Μεταστάσεις: τι είδους εξετάσεις απαιτούνται

Όταν υπάρχει υποψία εγκεφαλικών μεταστάσεων, συστήνονται διάφορες εξετάσεις και διαδικασίες διερεύνησης:

• Νευρολογική εξέταση: Μια νευρολογική εξέταση μπορεί να περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τον έλεγχο της όρασης, της ακοής, της ισορροπίας, του συντονισμού, της μυϊκής ισχύος (δύναμης) και των αντανακλαστικών. Η δυσκολία σε μία ή περισσότερες περιοχές, μπορεί να παρέχει ενδείξεις σχετικά με το τμήμα του εγκεφάλου που μπορεί να επηρεαστεί από έναν όγκο στον εγκέφαλο.
• Απεικονιστικές εξετάσεις: Η μαγνητική τομογραφία (MRI) χρησιμοποιείται συνήθως, για να βοηθήσει στη διάγνωση των εγκεφαλικών μεταστάσεων. Ένας αριθμός πιο εξειδικευμένων μαγνητικών τομογραφιών – συμπεριλαμβανομένης της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας και της μαγνητικής φασματοσκοπίας – μπορεί να βοηθήσει το γιατρό να αξιολογήσει καλύτερα τον όγκο και να σχεδιάσει την κατάλληλη θεραπεία. Άλλες δοκιμές απεικόνισης μπορεί να περιλαμβάνουν την αξονική τομογραφία εγκεφάλου (CT) και τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET). Για παράδειγμα, εάν ο πρωτοπαθής όγκος που προκαλεί τις μεταστάσεις στον εγκέφαλο είναι άγνωστος, ίσως πρέπει να γίνει μια αξονική τομογραφία θώρακα, για να αναζητηθεί πιθανός καρκίνος του πνεύμονα.
• Βιοψία – Συλλογή και εξέταση δείγματος μη φυσιολογικού ιστού: Μία βιοψία μπορεί να πραγματοποιηθεί ως μέρος της διαδικασίας για την απομάκρυνση ενός όγκου από τον εγκέφαλο ή μπορεί να πραγματοποιηθεί στερεοτακτικά με τη χρήση νευροπλοήγησης και λεπτής βελόνας για τη λήψη δείγματος ιστού με σκοπό την ταυτοποίηση της διάγνωσης. Το δείγμα βιοψίας εξετάζεται στη συνέχεια στο μικροσκόπιο από τον εξειδικευμένο ιατρό (Παθολογοανατόμο), για να διαπιστωθεί εάν είναι καρκινικό (κακοήθες) ή μη καρκινικό (καλοήθες) και αν τα κύτταρα ανήκουν σε μεταστατικό καρκίνο ή προέρχονται από πρωτογενή όγκο. Αυτές οι πληροφορίες είναι κρίσιμες τόσο για τη διάγνωση και την πρόγνωση όσο και για το σχεδιασμό της θεραπείας.

Μεταστάσεις : θεραπευτική προσέγγιση

Εάν οι εγκεφαλικές μεταστάσεις διαγνωστούν και αντιμετωπιστούν έγκαιρα, συνήθως έχουν θετική απόκριση στη θεραπεία. Οι θεραπείες που επιλέγονται μπορούν να ανακουφίσουν τον ασθενή από τα συμπτώματα, να επιβραδύνουν την ανάπτυξη του όγκου και να παρατείνουν το προσδόκιμο επιβίωσης.

Οι θεραπευτικές επιλογές για άτομα με εγκεφαλικές μεταστάσεις περιλαμβάνουν συχνά φαρμακευτική αγωγή, χειρουργική επέμβαση, στερεοτακτική ακτινοχειρουργική, ακτινοβολία σε ολόκληρο τον εγκέφαλο, ή κάποιο συνδυασμό αυτών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η χημειοθεραπεία και η ανοσοθεραπεία είναι εξαιρετικά ωφέλιμες. Πρέπει να αναφερθεί πως παρά τη θεραπεία, οι όγκοι ενδέχεται να επανεμφανισθούν. Η κατάλληλη κατά περίπτωση, θεραπεία θα εξαρτηθεί από το μέγεθος, τον αριθμό και τη θέση των μεταστάσεων, τον πρωτοπαθή όγκο, τα κλινικά συμπτώματα και σημεία του ασθενούς, τη γενική του υγεία καθώς και από το τι θα αποφασίσει ο ίδιος.

Μεταστάσεις: τρόποι αντιμετώπισης

Φαρμακευτική αγωγή

Υψηλές δόσεις στεροειδών μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να περιορίσουν τη διόγκωση / οίδημα του φυσιολογικού εγκεφαλικού ιστού γύρω από τους όγκους / μεταστάσεις και τη βελτίωση των νευρολογικών συμπτωμάτων και κλινικών σημείων. Αντιεπιληπτικά φάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίσης στην περίπτωση που ο ασθενής εμφάνισε αρχικά κάποια επιληπτική κρίση για να περιορίσουν την επανεμφάνιση της.

Χειρουργική επέμβαση

Εάν οι εγκεφαλικές μεταστάσεις βρίσκονται σε μέρη προσβάσιμα για μια επέμβαση και οι ενδείξεις το επιτρέπουν, ο χειρουργός θα εργαστεί για να απομακρύνει ολόκληρη τη βλάβη ή όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα από αυτή. Ακόμη και η αφαίρεση ενός τμήματος του όγκου μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των συμπτωμάτων και στην καλύτερη ανταπόκριση στη συνδυασμένη θεραπεία.

Η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση των εγκεφαλικών μεταστάσεων περικλείει κινδύνους, όπως νευρολογικά ελλείμματα, λοίμωξη, αιμορραγία. Άλλοι κίνδυνοι μπορεί να εξαρτώνται από την περιοχή του εγκεφάλου, όπου βρίσκονται οι μεταστάσεις. Για παράδειγμα η χειρουργική επέμβαση σε μια βλάβη κοντά στα οπτικά νεύρα που συνδέονται με τα μάτια, μπορεί να ενέχει τον κίνδυνο απώλειας όρασης.

Ακτινοθεραπεία

Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιεί δέσμες υψηλής ενέργειας, όπως οι ακτίνες Χ, για τη θανάτωση των κυττάρων του όγκου. Για τις μεταστάσεις του εγκεφάλου, η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει τη μία ή και τις δύο από τις ακόλουθες μεθόδους ακτινοθεραπείας:

• Ακτινοβολία ολόκληρου του εγκεφάλου (hole brain radiotherapy)

Η ακτινοβολία ολόκληρου του εγκεφάλου (HBR) εφαρμόζεται σε ολόκληρο τον εγκέφαλο, για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα. Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοβολία ολόκληρου του εγκεφάλου, χρειάζονται συνήθως 10 με 15 θεραπείες, σε διάστημα δύο έως τριών εβδομάδων.

Οι παρενέργειες της ακτινοβολίας μπορεί να περιλαμβάνουν κόπωση, ναυτία και απώλεια μαλλιών. Η μακροχρόνια ακτινοβολία ολόκληρου του εγκεφάλου επηρεάζει τη γνωστική αντίληψη ή εξασθενεί τη μνήμη και τη νοημοσύνη γενικότερα..

• Στερεοτακτική ακτινοχειρουργική

Με τη στερεοτακτική ακτινοχειρουργική (SRS), κάθε δέσμη ακτινοβολίας δεν είναι ιδιαίτερα ισχυρή, αλλά το σημείο όπου όλες οι δέσμες συναντώνται στον όγκο του εγκεφάλου, λαμβάνει μία πολύ μεγάλη δόση ακτινοβολίας, για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα. H στερεοτακτική ακτινοχειρουργική γίνεται συνήθως σε μία συνεδρία και οι γιατροί μπορούν να θεραπεύσουν πολλαπλούς όγκους σε μία θεραπεία. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο ασθενής επιστρέφει στην οικία του, την ίδια μέρα.

Οι παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν ναυτία, κεφαλαλγία, επιληπτικές κρίσεις ζάλη ή και ίλιγγο. Ο κίνδυνος μακροχρόνιας εξασθένησης της νοημοσύνης μετά από SRS, πιστεύεται ότι είναι μικρότερος σε σύγκριση με αυτόν της ακτινοβολίας ολόκληρου του εγκεφάλου.

Τα τελευταία χρόνια, οι γιατροί και οι ερευνητές έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην κατανόηση της ακτινοβολίας ολόκληρου του εγκεφάλου, της στερεοτακτικής ακτινοχειρουργικής και στο πώς αυτές οι δύο μέθοδοι επηρεάζουν την επιβίωση των ασθενών, τη γνωστική τους ικανότητα και την ποιότητα της ζωής τους. Η τελική απόφαση για τον τύπο ακτινοθεραπείας που θα χρησιμοποιηθεί στον ασθενή, θα παρθεί σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό, αφού εξετασθούν πολλοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων και των άλλων θεραπειών στις οποίες υποβάλλεται, καθώς και του ενδεχομένου της επανεμφάνισης καρκίνου μετά τη θεραπεία.

Μεταστάσεις: Αποκατάσταση μετά από τη θεραπεία

Επειδή οι μεταστάσεις στον εγκέφαλο μπορούν να αναπτυχθούν σε μέρη του εγκεφάλου που ελέγχουν τις κινητικές δεξιότητες, την ομιλία, την όραση και τη σκέψη, η αποκατάσταση πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανάκαμψης.

• Η φυσικοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην ανάκτηση χαμένων κινητικών λειτουργιών ή μυϊκής δύναμης.
• Η εργοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή να επιστρέψει στις συνήθεις καθημερινές του δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης και της εργασίας.
• Η λογοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει αν υπάρχει δυσκολία στην ομιλία (προφορά ή κατανόηση)

Μεταστάσεις και υποστηρικτική (παρηγορητική) φροντίδα

Η παρηγορητική φροντίδα σε μεταστατική νόσο του κεντρικού νευρικού συστήματος είναι εξειδικευμένη ιατρική περίθαλψη, η οποία επικεντρώνεται στην παροχή ανακούφισης από τον πόνο και τα άλλα συμπτώματα του ασθενή. Οι ειδικοί ιατροί συνεργάζονται με τον ασθενή, την οικογένειά του και τους θεράποντες γιατρούς, για να παρέχουν ένα επιπλέον επίπεδο στήριξης που συμπληρώνει τις άλλες θεραπείες.

Η παρηγορητική φροντίδα παρέχεται από μία ομάδα ειδικών στην ιατρική, την ψυχολογία, την πνευματική φροντίδα και την κοινωνική εργασία. Αυτή η ομάδα εργάζεται για να βοηθήσει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων με καρκίνο όπως επίσης και των οικογενειών τους.